gelijkmoedigheid - equanimity - rots in de branding

Gelijkmoedigheid

De vierde hartskwaliteit is upekkha (Pali)/ upekṣā (Sanskriet, उपेक्षा), wat gelijkmoedigheid betekent.

Het is de ‘rots-in-de-branding’ kwaliteit, het je niet van je stuk laten brengen. Weten dat wat er ook gebeurt, dat je toch met heel je wezen aanwezig kan blijven en dat je je niet laat overspoelen door emoties. 

Tegenpolen en valkuilen van gelijkmoedigheid

Tegenpool van gelijkmoedigheid is instabiliteit, wat zich kan uiten als hebberigheid, een zucht naar status en macht, of juist zelf-medelijden en in de put blijven zitten. Hoe groter de invloed van de dingen buiten je is op hoe je je voelt, hoe minder ontwikkeld je gelijkmoedigheid is.

Wat op gelijkmoedigheid lijkt, maar het niet is, is onverschilligheid of apathie. Wanneer je gelijkmoedigheid beoefent, ben je wel betrokken, maar niet gehecht aan wat er buiten je gebeurt.

Gelijkmoedigheid is in alle situaties te oefenen, terwijl de andere drie hartskwaliteiten in bepaalde situaties te oefenen is (liefdevolle vriendelijkheid in een neutrale omgeving, compassie in een omgeving van lijden en mede-vreugde in een vreugdevolle omgeving).  

Onverstoorbaar Zijn

Gelijkmoedigheid is Onverstoorbaar Zijn.

Onverstoorbaar in elke situatie: of je nu wint of verliest, goed of slecht voor de dag komt, geprezen of verguisd wordt en verdriet of blijheid voelt. De balans is hier, de buitenwereld slokt je niet helemaal op.

Het is de balans, de continue perfecte balans, waarin je open en aanwezig kunt blijven. Hierin is vrijheid van je geest. Je kunt intunen op deze balans en deze balans blijven waarnemen in alle omstandigheden.

Het oefenen van gelijkmoedigheid

Met het oefenen van gelijkmoedigheid blijf je betrokken bij wat er gebeurt en tegelijkertijd laat je het niet jouw emoties overnemen. Je focust op de balans, die voelbaar blijft. Neem de tijd om met een open en aanwezig hart de trilling te voelen van wat er gebeurt, mee te resoneren zonder er verhalen van te maken of je erdoor te laten mee sleuren (waardoor je minder aanwezig kunt zijn). Blijf in balans in wat er is, en laat er geen oordelen of andere gevoelens tussendoor komen.

Alleen dit: aanwezig zijn en open blijven in alle situaties zoals ze zich voordoen.

Upekkha / upekṣā meditaties

mindful actie ondernemen

Ook deze hart-meditatie gaat weer uit van mindfulness, aanwezigheid, openheid en ‘niet-oordelen’. Het is het uit elkaar halen van gebeurtenissen (pijn of fijn) en het effect daarvan (lijden of extase). Het effect ‘maak’ je zelf, automatisch, maar dat hoeft niet. Bij het beoefenen van gelijkmoedigheid train je jezelf om niet automatissch een effect te maken.

Je kunt alle gebeurtenissen nemen om gelijkmoedigheid te oefenen. Hierbij een voorbeeld van een alledaagse gebeurtenis: het opruimen van iets.

  • Voel of je de gebeurtenis leuk vindt of niet, zonder dat je daaraan ‘toegeeft’; in plaats van het naar je toe te halen (bijvoorbeeld meteen met veel enthousiasme aan de slag gaan) of van je af te duwen (het uit te stellen) blijf je ontspannen en open aanwezig en neem je je ervaringen zonder oordeel waar.
  • Terwijl je de opruimt, neem je waar dat je ervaringen komen en gaan. Wees je bewust van de veranderlijkheid van je ervaringen, zonder dat je blijft ‘hangen’ in één van hen.
  • Blijf mindful aanwezig bij wat je precies doet; wat je oppakt, op een andere plaats neerzet, wat je weggooit, etc. Bijf je ervaringen observeren en besef dat de ervaringen in je opkomen, veranderen en weer gaan – en dat jij dus meer bent dan je ervaringen.
  • Wees je bewust van het gevoel van stabiliteit, dat je mogelijk kunt voelen/ dat mogelijk groter wordt wanneer je dit langer oefent.

Traditionele meditatie voor gelijkmoedigheid

Een andere manier van meditatie op gelijkmoedigheid, meer traditioneel, is het reciteren van de volgende zin: ‘Alle mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen karma. Hun vreugde en verdriet komen voort uit hun acties en ik kan daar niets aan doen’.

Deze zin vergt wellicht enige uitleg: het wordt met liefdevolle vriendelijkheid gezegd, NIET met onverschilligheid en is ook niet bedoeld om mensen de schuld te geven wanneer ze in een moeilijke situatie zitten. Bij alle 4 de hartskwaliteiten is liefdevolle vriendelijkheid het uitgangspunt, en wanneer mensen lijden, is er compassie.

Deze zin vergroot het besef dat je niets hoeft op te lossen of te veranderen.
Dit kan helpen om meer aanwezig te blijven en de balans te voelen. Jij hoeft niets te veranderen. Het leven heeft een Goedheid in zich, die we kunnen waarnemen wanneer we open en aanwezig ontspannen in dat wat het leven ons biedt.

De wijsheid van de zin is ook dat het aangeeft niet reactief op te treden, maar te rusten in gelijkmoedigheid. Dit geeft de ruimte passende actie te ondernemen vanuit betrokkenheid, aanwezigheid en balans (in plaats van reactief te handelen vanuit gedrevenheid om iets te bereiken).

Ook het beoefenen van yoga nidra (voorbij je denkgeest uitkomen bij je ware zelf) brengt je gelijkmoedigheid.

Gelijkmoedigheid – de mindset

De mindset bij gelijkmoedigheid is er één van acceptatie, balans, zekerheid, onverstoorbaar zijn. Een vraag die daarbij kan helpen is: ‘Wat als er niets fout is?’

Het is een heel mooie hypothese dat het leven zoals dat gebeurt, in essentie goed is. Laat deze hypothese doorwerken, voel wat het effect hiervan is wanneer je het leven vanuit deze hypothese bekijkt.

Wil je diepgaand oefenen met gelijkmoedigheid? Geef je op voor het komend verdiepingsweekend met het thema Brahma Vihara.

Schrijf je even een reactie hieronder aan de pagina? Ik ben benieuwd hoe jij de balans van gelijkmoedigheid ervaart en hoe je het oefent of gaat oefenen.


meer blogs over yoga filosofie

18 comments

  • Anne schreef:

    Ik merk dat hoe vaker je je laat raken door wat er gebeurt en die gevoelens doorleeft, hoe meer gelijkmoedigheid er lijkt te zijn. Ik ben steeds minder snel van m’n stuk gebracht en zie alles wat er gebeurt steeds meer als ‘omstandigheden’, die weer veranderen. Daaronder zit een soort fundament waar ik altijd op terug kan vallen. Ik vind niet-reageren het lastigst bij angst of stress- het lijken vaak dezelfde thema’s zijn die toch ‘haken’ en waarop ik soms anders reageer dan ik wil. Ik beoefen gelijkmoedigheid door te proberen als iets me raakt, het gevoel bewust te doorleven. Het voorbeeld in het blog van het opruimen vind ik trouwens erg herkenbaar: ik doe vaak een van de twee (fanatiek starten of steeds maar uitstellen). Nu ben ik sowieso een enorme uitsteller dus het mindful gewoon-maar-beginnen is een goede aanpak voor mij 🙂
    Ik leer hier trouwens ook van dat je gelijkmoedigheid niet alleen kunt beoefenen als je iets overkomt, als er iets gebeurt, maar ook bij iets simpels als een taak die je steeds voor je uit schuift en de gevoelens die er zijn als je gewoon begint…!

  • Renée schreef:

    Fijn om met gelijkmoedigheid te oefenen. Ik merk dat ik het nog lastig vind om me niet te laten overspoelen door een gevoel, emotie of sfeer van mezelf, anderen of van een situatie. De vraag ‘wat als er niets fout is?’ geeft daarin een fijne houvast, een prettige rust en acceptatie van het moment.

  • cassandra schreef:

    De balans van gelijkmoedigheid vind ik iets waar je jezelf continue bewust van moet maken, je focus op moet houden, moet blijven oefenen. Mij lukt dat het beste door de kracht van het nu te ervaren. Het zoveel mogelijk in het moment aanwezig te zijn. Er vanuit gaan dat alles in essentie goed is en er dus niets fout is. Door te beseffen dat, als ik bepaalde dingen uit handen of overneem van anderen, ik hun karma ontneem, helpt mij ook beter dingen los te laten. Het lijkt mij zeer fijn in een staat van gelijkmoedigheid te komen!

  • Esmeralda schreef:

    Als ik deze tekst weer opnieuw doorneem voel ik de rust in mijn lichaam toenemen. Ik vind het zelf ook een hele mooie hypothese dat het leven zoals dat gebeurt, in essentie goed is. Het effect van deze zin geeft mij al een gevoel van onverstoorbaar zijn. Tegelijkertijd zeggen mijn gedachtes dat is een mooie hypothese maar geen werkelijkheid. Onverstoorbaar zijn in elke situatie, en niet opgeslokt worden door de buitenwereld vind ik soms nog lastig. Ik voel dat mijn mindset al gegroeid is de afgelopen weken en daar ben ik al heel dankbaar voor.

  • Emmy schreef:

    Gelijkmoedigheid, wat een mooi woord. Terwijl ik de blog lees, komt er bij mij een gevoel van rust naar boven. Het niet zo snel uit je veld laten slaan, reactief handelen. Betrokken zijn, aanwezig zijn en balans. Dit zijn de woorden die als een rode draad door de blogs heen gaan en blijven hangen bij mij. Door het lezen van de blogs merk ik dat ik veel aan het oefenen ben met niet reactief te handelen. Minder snel door de emotie te laten leiden, maar even stilstaan bij wat er gebeurd. Deze aanwezigheid voelt fijn, minder oordelend en voelt als balans. Het echte luisteren naar de ander en mezelf, zonder in de actie te willen gaan of de veroordeling. Automatisch onstaat er dan bij mij een acceptatie. Het vergt nog veel oefening, maar ik merk steeds meer dat ik even kan stilstaan, bewust worden, accepteren. Het voelt fijner om echt meer open te staan voor de ander, wat als niet fouts is?, minder te oordelen, maar wel jezelf laten horen. Het voelt rustig, het voelt gelijkmoedig 🙂

  • Lauren schreef:

    Wat lijkt gelijkmoedigheid heerlijk vredig en rustig. In het leven hechten we vaak meer waarde aan de euforische, gelukkige momenten, en rennen we weg voor de pijnlijke. Ik merk dat ik al zo gegroeid ben in het omgaan met de pijnlijke, waarschijnlijk schaart dat meer onder de compassie. Maar ik heb nooit eerder stilgestaan bij hoe ik omga met de euforische momenten, tot nu. Wat mij helpt om met de pieken en dalen van het leven om te gaan, is om me te herinneren dat dit nou juist de reden is dat ik hier ben – om deze momenten te ervaren. Dat ís het leven! En daar heb ik voor gekozen. Ik veroordeel dan niet die pieken en dalen, of mijn (tijdelijke) reactie erop, want het is als een golf die komt en weer gaat, en die ervaring is de reden dat ik hier ben. En door dit in perspectief te plaatsen, zie ik de gebeurtenissen meer als leermomenten. Een beetje hetzelfde als de vraag ‘wat als er niets fout is?’. Daar heeft mijn brein/ego gelijk al wel een antwoord op, maar vanbinnen snap ik de kern van de vraag.

  • jose schreef:

    Ik merk dat ik best onder de indruk ben van gelijkmoedigheid. Het lezen erover geeft me een tevreden gevoel. Een diep vertrouwen dat alles goed is zoals het is. Gelijkmoedigheid is waarom ik vele jaren geleden met yoga en meditatie ben begonnen. Ik was in eerste instantie op zoek naar deze mooi schat, een beloning want dan zou alles makkelijker zijn. In mijn gezin waren pittige tijden en diepe dalen. Ik wilde gelijkmoedigheid om een rots te kunnen zijn voor mijn gezin. Als gezin hadden wij dit nodig, maar vooral ik had het nodig. Ik wilde niet meer uit het veld geslagen worden en meegesleurd worden door wat me overkwam. Ik wilde er zijn voor hen en voor mijzelf, zonder oordeel, zonder verwachtingen. Stabiel en aanwezig, wat er ook gebeurt. Van schatzoeken ben ik langzaam overgegaan naar het ware onderzoeker. Met een andere blik kijk ik nu naar gelijkmoedigheid, niet vanuit iets wat ik wil of nodig heb, maar vanuit iets wat mooi is om te ervaren en te onderzoeken. Om van te leren, maar met het vertrouwen dat het ook oke is als gelijkmoedigheid er niet is en ik meegesleurd wordt door wat me overkomt. Ik vertrouw erop dat het goed is zoals het is.

  • Sanne B. schreef:

    Ik vind de vraag ‘wat als er niets fout is?’ heel veel ruimte geven. Dat is er eentje die ik mezelf vaak ga stellen. Ik beoefen upeksha o.a. door me niet over-verantwoordelijk te voelen. Door te herkennen wat aan mij is en wat aan de ander. Daar heb ik al een weg in afgelegd. Eerder dacht ik dat het goed was om behulpzaam te zijn door verantwoordelijkheid over te nemen van de ander. Nu geloof ik dat het juist respectvol is om iemand zijn eigen pad en eigen verantwoordelijkheid te laten. Ik heb verder het idee dat mensen die upeksha goed “beheersen” te herkennen zijn aan een bepaalde wijsheid die ze uitstralen. Dat vind ik heel inspirerend.

  • Esther schreef:

    Wauw jij bent meer dan je ervaring, die komt binnen. En ook de vraag: Wat als er niks fout is? Voor andere kan ik die rots in de branding makkelijker zijn dan voor mezelf. Ik probeer wel steeds meer mijn gedachten te observeren en ze niet te serieus te nemen. Er is ook meer berusting dat alles komt en gaat. Net las ik een spreuk op de zijkant van mijn kast (hangt er al jaren, maar liep er gewoon langs zonder te lezen)

    Laat het los
    Verwacht wonderen
    Wees geduldig
    Al het goede komt
    Op het juiste moment

    Prachtige tekst om jezelf te herinneren aan de gelijkmoedigheid

    • MarloesvdK schreef:

      Ja, mooie tekst, al het goede komt op het juiste moment is gelijkmoedigheid, of sterker nog: alles is goed.

  • Carolien schreef:

    Gelijkmoedigheid is voor mij in vergelijking met de andere 3 wel iets om mee te oefenen. ‘Wat als er niets fout is’. Een hele mooie zin om dingen in het leven te leren accepteren zoals ze zijn. Die ga ik onthouden en toepassen om te oefenen. En deze blog vaker doorlezen 🙂

  • Paulie schreef:

    Voor mij zeker iets om mee te oefenen. Ik balans kunnen zijn zonder dat externe factoren veel invloed op je hebben

  • saskia schreef:

    Wat als er niets fout is?
    Dat is fijn, dat voelt als in balans, dat geeft zekerheid, dat is een gevoel van acceptatie en soms lijkt het onverstoorbaar en toch weer niet. Life is good!

  • Natacha.Selam schreef:

    Ik heb destijds op de blauwe boot van jullie zo een enorme bevrijding ervaren. Ik gooide letterlijk mijn leven over een Andere Boeg. Keep inspiring others Marloes!

  • Isabelle Savelkoul schreef:

    Lieve Teus en Marloes,
    Ik lees de berichten van Andere Boeg nog steeds met veel belangstelling. De ankermeditatie die ik bij jullie geleerd heb gebruik ik dagelijks.Het is een grote steun om bij mezelf te blijven.

    Mooi om te lezen dat jullie schip zijn nieuwe bestemming heeft gevonden.

    Het ga jullie goed,
    Liefs,
    Isabelle

    • Marloes van der Kamp schreef:

      Dank je wel Isabelle! Wat goed om te horen dat je de anker meditatie nog steeds doet :).
      Ja, Het schip is nu in Engeland en mijn retraites en trainingen gaan gewoon in Nederland door, in andere prachtige locaties <3.
      Liefs!
      Marloes

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *