Karuna – Hoe leef je compassievol?

Karuna (Karuṇā, करुणा), compassie, is de tweede kwaliteit van het hart, de tweede van de Brahma Vihara. 

Compassie is een warm gevoel van zorg hebben voor dat wat zorg nodig heeft en toewijding om lijden te verzachten of weg te nemen. Het cultiveren en ontwikkelen van compassie is een training in aanwezigheid, zorgzaamheid, solidariteit en dienstbaarheid. 

Medelijden of verdriet zou kunnen lijken op compassie, maar is fundamenteel anders. Compassie geeft geen mede-lijden; je gaat niet bij de ander in de put zitten, maar je biedt de ander  (of jezelf) de helpende hand bieden om uit te put te komen, vanuit een stabiel, mindful en open hart. Het gaat uit van het principe dat alles één is.  Het tegenovergestelde van compassie is haat of wreedheid, wat alleen mogelijk is als er afscheiding is en er geen verbinding ervaren wordt. 

Compassie is, net als vergeving, een pad naar het einde van lijden. Het is een  specifieke vorm van metta / liefdevolle vriendelijkheid, die opkomt bij het gewaar worden van lijden.

Aspecten van karuna / compassie

de aard van lijden

Als eerste vereist karuna of compassie dat je de aard van lijden duidelijk kunt zien. Iemand die meer geleden heeft, kan meer ontwikkeld zijn in compassie. Want lijden kan een diep begrip van lijden geven. De doorvoelde kennis van hoe het voelt, de impact, de tijdelijkheid en reikwijdte van specifiek lijden én de kracht die nodig is om erin te blijven voelen. Om ondanks het lijden open te blijven, sterk en aanwezig. 

de wil tot verlichting

Ten tweede is compassie ook de wil om het lijden te verlichten; een sterke wil die leidt tot actie. Kleine of grote handelingen die troost en steun kunnen bieden en praktisch of mentaal kunnen helpen. 

volledig aanwezig

Een derde, belangrijk, aspect van compassie is de focus op de zorg zelf en niet op de uitkomst. Mindful zijn. Dit geeft een enorme kracht en dit is wat compassie ook verschillend maakt van medelijden. Het zorgt ervoor dat je het moment accepteert en niet met je wilskracht wilt veranderen. Dit heeft ook een soort overgave en vertrouwen in zich; de hypothese dat dat wat gebeurt goed is. Je kunt ervan uitgaan dat jouw volledige aanwezigheid meer kan transformeren dan je ego/persoonlijkheid die wil dat dingen anders gaan dan ze gaan. Je hart blijft in zijn kracht onveranderd, sereen en kalm. 

er is geen ‘goed’ en ‘slecht’

Ten vierde is compassie niet oordelen. Dit heeft te maken met het vorige punt; er is geen ‘goed’ en ‘slecht’, maar alles is één. Als jij (en alles en iedereen) onderdeel is van alles, is alle lijden is dus ook onderdeel van jou. Verlichting van lijden geeft dus verlichting aan het geheel, dus ook aan jou. Je kunt compassie ontwikkelen voor alle lijden, niet voor slechts bepaald lijden. Lijden is alles wat niet in liefde is en zich niet één voelt met alles. Dus je kunt compassie ontwikkelen voor degenen die geslagen worden en ook voor degene die slaat, voor degenen die hulp nodig hebben (vluchtelingen bijvoorbeeld) en ook voor degenen die geen hulp willen geven… 

onbeperkt

Als vijfde is compassie onbeperkt, dus niet beperkt tot alleen ‘goede’ mensen (zie het vorige punt), of zelfs alle mensen (slachtoffers dan wel daders). Je kunt het uitbreiden naar alle wezens; dieren (dus ook bijvoorbeeld de mug in je slaapkamer, de slak in je tuin en de spin die in je gootsteen gekropen is), planten (de mooie, de eetbare én dat wat je onkruid noemt) en de minerale wereld, de aarde, …

Karuna Bhavana – Hoe ontwikkel je compassie?

Karuna  bhavana is de training van compassie. Compassie is goed te ontwikkelen. Vijf handige stappen:

Zie en begrijp het lijden

Als eerste: oog hebben voor lijden dat er is. Er is veel leed in de wereld, uitgesproken of verborgen, dichtbij en verder weg. Toch hebben we in het dagelijks leven meestal niet de neiging om ons daarmee bezig te houden. Vaak juist sluiten we ons er vanaf. Wat doe je als je het nieuws kijkt? Je ziet de meest vreselijke dingen, en toch zie je het niet echt. Het is soms makkelijker om doof en blind te zijn voor het lijden dat er is. 

Wanneer je aandacht hebt, kun je meer zien en de wil ontwikkelen om er wat mee te doen.

Een paar voorbeelden, NIET bedoeld om schuldgevoel aan te praten, maar als inspiratie voor het ontwikkelen van compassie. Belangrijk is om alleen te werken met dat wat je aanspreekt, en de rest gewoon even laten liggen.

• De superknaller-kip in de supermarkt – sta je stil bij het leed dat daarin zit?
• Alle bestrijdingsmiddelen die op je groente zit – heb je oog voor het effect op de insecten, de plant zelf en het klimaat? 
• De kleren die je koopt – hoeveel leed zit daarin; wil je weten wie dat onder welke omstandigheden heeft gemaakt?
• Een spin in je badkamer – heb je die al doodgeslagen voordat je erover na hebt gedacht?
• En je weet wel dat het niet goed is voor het klimaat om te vliegen – maar doe je daar iets mee?
• Als je iemand kent/ ziet die stil, nors of vaak boos is – zou die iets nodig hebben?

Actie

De tweede stap is actie. Voel waar je lijden wilt helpen verlichten. Als de wil er niet is, ga dan terug naar het eerste punt – wees je bewust van lijden om je heen. Acties hoeven niet meteen groots te zijn; kleine gebaren kunnen ook veel voldoening en verlichting geven. Eens op bezoek gaan bij de buurvrouw die eenzaam is, stickers op je ruit plakken als vogels ertegenaan vliegen, mensen glimlachend gedag zeggen, een bij die binnen is gekomen gewoon buiten zetten in plaats van dood maken… 

Mindfulness

Gelijk op met de tweede gaat de derde stap: focus je op de actie zelf en wees je bewust van hoe het voelt om dit te doen (in plaats van: focus of de ander wel blij is met wat je doet). Het gaat niet om dat je complimenten krijgt of dat je het goed vindt van jezelf dat je dit doet. Het werkt ook niet om iets als een soort opoffering te doen. Ware compassie gaat niet om jou als afgescheiden ego/persoonlijkheid in de wereld, maar om de ervaring van éénheid. Acties gericht op het verlichten van lijden geven een verlichting van het geheel.

Realiseer je dat de kwaliteit en kracht van je hart hetzelfde is in tijden van vreugde als in tijden van lijden. Mindful zijn kun je in alles trainen, bijvoorbeeld wanneer je huishoudelijke taken doet: tijdens de afwas ook met je gedachten bij de afwas zijn.

Voor het niet-focussen op het resultaat, kan het behulpzaam zijn om ‘uit te zoomen’: het gaat niet om dit specifieke lijden, maar om het verlichten van het algemene lijden; iedereen die zich in de ‘slaap’/ illusie van het ene lijden naar het andere lijden haast zonder dat hij een idee heeft hoe hij hieraan kan ontsnappen. Samsara, de dagelijkse, onverlichte wereld.

niet-oordelen

Als vierde: voor het niet-oordelen (compassie uitbreiden naar zowel slachtoffer als dader) kan het behulpzaam zijn om je te realiseren dat iedereen/alles, net als jij, naar geluk streeft (geluk, liefde, vrijheid, goedkeuring) in de beste vorm die hij kent. Als iemand geen betere weg dan geweld weet, is dat geen compassie waard? Hoe afgescheiden zal hij/zij zich voelen? Is dat ook lijden?

verbondenheid / alles is één

En de vijfde: met het ontwikkelen van compassie zul je merken dat je gevoel van verbinding groter wordt. Je kunt ook mediteren op verbondenheid. Hiervoor kun je de verbondenheid die voelbaar is in je hart als focus-punt nemen voor je meditatie. Dan blijf je tijdens de meditatie waarnemen hoe deze verbondenheid zich ontwikkelt.

Waarom zou je compassievol willen leven? 

Karuna Bhavana (de beoefening van compassie) leidt tot:

• een gevoel van verbondenheid, éénheid en vrijheid
• een beter immuunsysteem
• een betere connectie tussen verschillende delen van de hersenen
• meer emotionele veerkracht
• levensvreugde en kalmte, gelijkmoedigheid (de vierde van de hartskwaliteiten)
• een hart dat open, sterk en liefdevol voelt
• een wijsheid die weet, begrijpt en klaar is om te helpen
• minder leed in de wereld

En als je meteen een kleine actie wilt doen: Bij Amnesty kun je je aanmelden voor bliksemsnelle e-mail acties die echt helpen.

Wil je diepgaand oefenen met de karuna meditatie? Geef je op voor het komend verdiepingsweekend ‘Brahma Vihara’.

Wat is compassie voor jou? En hoe ontwikkel jij meer compassie? Ik hoor het graag, laat een reactie achter hieronder.